Populair wetenschappelijk magazine over o.a. radioamateurisme

"Je bent een vooruitgeschoven bruggenhoofd."

De grootste SNG-wagen van Nederland

Vlakbij het Binnenhof, naast de bekende haringkar staat regelmatig de grootste en meest uitgebreide SNG-wagen van Nederland. De wagen van United Broadcast Facilities, het vroegere Sonotech verzorgt hier voor het actualiteitenprogramma 2 Vandaag een deel van de uitzending. Toon Naus is er al vanaf het eerste uur bij. Hij nam het initiatief om op deze manier in het programma uitgebreid van SNG-verbindingen gebruik te maken, en hij werkt als video-editor/ schakeltechnicus op de wagen.

In een SNG-wagen wordt meer gedaan dan je in eerste instantie zou vermoeden. Toon Naus: "Tegenwoordig wordt het gevecht om het nieuws op straat uitgevochten. Een serieus nieuws- of actualiteitenprogramma kan zich niet veroorloven om bij zogenaamd A-nieuws (de belangrijkste gebeurtenissen) niet aanwezig te zijn. Het gebeurt veel dat mensen een betaatje (een tape) vanaf de locatie naar Hilversum stralen, maar je kunt hem ook live instarten, of een mengvorm van deze twee gebruiken. Dat laatste - en tegelijk het moeilijkste - is wat wij hier doen. Wij zijn hier een vooruitgeschoven bruggenhoofd van het programma. Je kunt in een wagen als deze gewoon alles. In feite is het een studio op locatie. Het verschil met de wat nieuwere, lichtere wagentjes is dat zij meer geneigd zijn om een band door te stralen in plaats van alles live te doen."

Deel montagetafel, met achter het glas links de SNG-apparatuur
(klik = vergroting)

Snelle live-verbindingen
  
Het concept van 2 Vandaag (tegenwoordig EénVandaag) is bijzonder omdat veelvuldig gebruik gemaakt wordt van snelle live-verbindingen. Het programma was in Nederland hiermee de eerste, en is nog steeds pionier. Wie een uitzending ziet, moet maar eens naar een bijdrage uit politiek Den Haag kijken. Via vensters in beeld zie je de presentatrice live met een verslaggever op locatie praten. Dit heet een crosstalk. Daar wordt vervolgens een tape live ingestart met een onderwerp. Er wordt live commentaar gegeven onder beelden die juist daarvoor zijn opgenomen. Het komt vaak voor dat we 2 of 3 bandjes instarten gevolgd door een gesprek met een live-gast. Zo worden onderwerpen van tussen de 8 en 12 minuten in zijn geheel vanuit de wagen verzorgd.

De SNG-technicus aan het werk bij de zendapparatuur in de wagen

Op de wagen zelf zitten twee mensen, ieder met nauw omschreven taken. De SNG-technicus is degene die zich bezig houdt met de verbinding naar de satelliet. Hij rijdt ook de wagen naar de locatie, en richt de schotel uit. Bij de wagen van 2 Vandaag gebeurt dat nog handmatig vanuit de wagen. Bij de nieuwere wagens gaat dat meestal automatisch.

Toon: "Mijn taak is het om de uitzending te laten lopen. Ik zorg voor de montage van de items, het wegstarten van de banden, de beeldschakelingen en de verbinding met de regie in Hilversum. Nadat de installatie is opgesteld komt de verslaggever. Ik spreek met hem de aanpak van het onderwerp door. Dan gaan we kijken wat is er mogelijk, en vervolgens bekijken we hoe we dat zo goed mogelijk gaan doen. Daarbij spelen ontzettend veel dingen een rol. Wat is bijvoorbeeld een goede plek? Is er daar geen geluidsoverlast. Is er eventueel publiek. Brengen we dat in beeld, en zo ja hoe?

Vervolgens worden door een cameraploeg de dingen gemaakt die van tevoren worden opgenomen.

Vaak beginnen we met wat sfeerbeelden en dan de verslaggever. Dan komt er een quote en na die quote hoe dat gekomen is, en zo verder. Standaard kost 1 minuut zendtijd ongeveer 1 uur werktijd om te monteren. Wij monteren soms 5 minuten in 1,5 uur. Als dit allemaal klaar is, spreken we een regie-opzet met de centrale eindregie in Hilversum door. Dat is gewoonlijk al vlak voor de deadline. Voor het live-onderwerp is meestal een tijd van tussen de zeven en twaalf minuten gereserveerd, en gedurende die tijd zijn wij hier geheel verantwoordelijk voor de uitzending, die op een eventuele crosstalk na, helemaal hiervandaan komt. De vertaling van de ondertitels wordt verzorgd door de vertaalafdeling van het NOB, en vaak worden de dingen door ons via een mobiele telefoon aan hen doorgestuurd. Ik vind het echt knap dat zij er op die manier nog mee uit de voeten kunnen."

Het 2 Vandaag-live team
  
Behalve de twee mensen op de SNG-wagen zelf zijn er nog veel meer mensen bij een live-reportage betrokken: "Allereerst is er natuurlijk de verslaggever. Hij maakt het programma samen met een ter plaatse aanwezige producer en een eindredacteur in Hilversum. Het is goed dat hij een producer heeft, want anders zou zo'n verslaggever absoluut gek worden. De producer zorgt er bijvoorbeeld voor dat er met mensen wordt afgesproken dat ze op het juiste moment op de juiste plek zijn en dat soort dingen.

Daarnaast is er bij de uitzending natuurlijk een camera-ploeg betrokken, en vaak ook een tweede cameraman. Een camera-ploeg wordt ook wel een ENG-crew genoemd. "ENG" staat hierbij voor electronic news gathering, dat is een cameraman en een geluidsman + apparatuur. Behalve deze mensen wordt af en toe ook de vast op het Binnenhof aanwezige Tweede Kamer-ploeg van het programma erbij betrokken. Maximaal kunnen er in de wagen zelf vier mensen tegelijkertijd werken. De wagen is voorzien van een kabel van 300 meter, waarin zich drie audio- en video-lijnen bevinden en verder retourleidingen voor bijvoorbeeld de regie en de besturing van de apparatuur."

In de la
  
Binnenkort bestaat het programma 2 Vandaag tien jaar. In eerste instantie werden de uitzendingen bij toerbeurt verzorgd door TROS, Veronica en EO. Toen Veronica het omroepbestel verliet gingen TROS en EO samen verder (tegenwoordig, nadat dit artikel voor het eerst gepubliceerd werd, wordt het programma gemaakt door TROS en AVRO). Na het tweede jaar deed de SNG-verslaggeving in zijn huidige vorm hier zijn intrede. Het was vooral de EO die hiervoor ijverde. Pleitbezorger en initiatiefnemer voor deze, zeker in die tijd, unieke werkwijze was Toon Naus. "Ik werkte toen al regelmatig als freelancer voor de EO, en ik had het idee voor het werken met dit soort onderwerpen vanaf locatie. Ik las toen jullie blad al en keek op de schotel naar Amerikaanse programma's. Ik heb het toen naar 2 Vandaag gestuurd, zo van wat vinden jullie ervan, en ik dacht 'ach, dat verdwijnt toch in de la'. Dat was inderdaad zo, maar een jaar later bleek ineens dat ze het toch een goed idee vonden."

"Ik probeer altijd zoveel mogelijk bovenop de ontwikkelingen te zitten. In de V.S. lopen ze meestal een paar jaar voor op de situatie hier, dus als je goed in de gaten houdt hoe het daar gaat kun je goed zien hoe het zich hier zal ontwikkelen. Dat soort trends is ook een gevoelszaak, bijvoorbeeld het gevoel dat CNN in die begindagen uitstraalde of bijvoorbeeld Sky. Het is misschien een beetje gek dat ik het zeg, maar ik heb daarbij door de jaren heen veel aan jullie blad gehad. Grotendeels vanuit die informatie is het concept voor 2 Vandaag ook voortgekomen. Door jullie wist ik waar de trend naartoe ging."

Orthopedagogiek
  
Zoals veel mensen bij de omroep heeft Toon een heel andere opleiding: "Eigenlijk heb ik orthopedagogiek gestudeerd, en ik ben leraar.

Tijdens mijn studie was het de tijd van de kabelpiraten, en ik had in die tijd al een studentenzender, de Uilenstede Omroep. Daar heb ik enorm veel van geleerd. Door de ervaring bij die omroep wilde ik eigenlijk wel de tv-kant uit. Van daaruit ben ik bij het NOB terechtgekomen, waar ik als editor werkte in het actualiteitencentrum. Ik werk daar als freelancer overigens nog steeds regelmatig. Hierna bij ik bij Kalanos gaan werken, commercieel dus.

Later ben ik gaan freelancen, onder andere voor Euro 7, de eerste Nederlandse satellietzender. Ik was een van de eersten in Nederland die een AVID kocht. AVID is een begrip in omroepland, maar het is eigenlijk de merknaam van het eerste non-lineaire montagesysteem. Traditionele montagesystemen werken van bandje naar bandje, maar een non-lineair systeem werkt geheel op een computersysteem.

Toon Naus voor de Hofvijver

Ik heb er niet alleen als editor mee gewerkt, maar ik heb door mijn achtergrond als leraar ook een groot aantal editors opgeleid voor het gebruik van de AVID. Hierna heb ik een productiemaatschappij opgericht, waarmee we vanuit een pandje naast RTL aan de Franciscusweg in Hilversum een aantal programma's hebben geproduceerd. Welcome to the Pleasure Zone was een van de eerste programma's van de zender TMF. We hadden Anita Dot van de groep 2 Unlimited voor de presentatie gestrikt en hebben toen een pilot gemaakt. Dat vonden ze bij TMF goed, en we hebben toen een jaar lang iedere week een uur dance gemaakt. We registreerden het in diverse discotheken door het land, telkens vier afleveringen van een uur in een keer. We reden er met een hele bus met dansers heen, en midden tussen het publiek liepen dan de camera's. Thuis gekomen monteerden we het allemaal op de AVID. Heel leuk, en het was allemaal heel spontaan. Maar als producent van programma's ben je voor mijn doen vind ik veel teveel met personeelszaken bezig, en te weinig met de programma's zelf. Dus ik ben later weer teruggekomen op mijn oorspronkelijke vak, het editen. Ik monteer in eigen beheer vol overtuiging de documentaires van Metterdaad en aan het zondag-ochtend magazine Nederland helpt. En natuurlijk 2 Vandaag live."

"Nee, thuis kijk ik niet veel naar de satelliet. Ik heb gewoon iets simpels. Een eenvoudige schotel voor Astra en Hotbird, en gewoon een doos die alles in een keer pakt. Kijk ik was er natuurlijk heel vroeg bij, dus het nieuwe is er wel vanaf. En ik krijg tegenwoordig ook wel veel informatie van vakgenoten, en die grote schotel op de wagen kunnen we in de dode uurtjes ook gebruiken om te kijken. Verder heb ik sinds een tijdje mijn analoog kabelabonnement laten vervangen door een digitaal abonnement. Als ik eerlijk ben, mijn satellietinstallatie staat in mijn kamer op zolder, en ik heb denk ik al een half jaar niet meer gekeken heb."

Dit artikel is geschreven in september en oktober 2002.

vorige - home - volgende

Een editor aan het werk