"Telegrafie is zo ontzettend leuk!"

De Morse van HelleMonster

Rinus Hellemons, PA0BFN die in 1987 overleed, begon in 1983 het blad Morsum Magnificat. Daarin stonden verhalen van vroeger en nu over morse-telegrafie. Na zijn overlijden werd het blad voortgezet door Tony Smith G4FAI, de amateur in Engeland die samen met Rinus de Engelstalige versie van het blad verzorgde. Enkele jaren geleden werd in België ook de Nederlandse versie van Morsum Magnificat weer opgestart. Veel mensen vonden dat die versie van het blad door de ruime onderwerpkeus niet meer op het oorspronkelijke blad leek. Om die reden is door een paar enthousiastelingen in Nederland, geheel in de geest van wat Rinus destijds deed, een nieuw blad opgezet.
  
De Stichting HelleMonster heeft als doel om alles betreffende het oude ambacht van de morsetelegrafie vast te leggen. Een tweede doel is om dit alles onder de abonnees van het tijdschrift van de stichting te verspreiden en voor het nageslacht te bewaren. De stichting wil verder jonge zendamateurs interesseren om zich met morse bezig te gaan houden.

Thea (PA3HBP) en Gerard Meijs (PA3AAE) (klik = vergroting)

Een van de manieren waarop de stichting aandacht probeert te krijgen is door de verbindingswagen HelleMonster 2, die vaak bij allerlei amateurevenementen aanwezig is. Een Mercedes Benz Unimog uit 1962, die voorzien is van een Rohde en Schwarz SK 010 zender, een Siemens E309 ontvanger, een complete ANGRC-9 en verder een Robin generator en diverse bijbehorende antennes en andere materialen. De auto heeft de speciale roepletters PI9HM, en is regelmatig te vinden op 3551 kHz in de 80 meterband. CW only, dat spreekt voor zich!

Secretaris van de stichting Hellemonster, Thea Meijs (PA3HBP), zet zich samen met haar man Gerard (PA3AAE) intensief in voor de stichting. Op de website van HelleMonster schrijft ze dat ze ooit geïnteresseerd was in wat haar man, een oud-radio-officier op de wilde vaart, als amateur zat te seinen. Tussen 1996 en 1997 haalde ze vervolgens achter elkaar haar D, C en A-machtiging, en ze is tegenwoordig net als man Gerard regelmatig actief in CW.

De Hellemonster Unimog tijdens de velddag (foto: Stichting Hellemonster)
(klik = vergroting)

De eerste vraag die opkomt is hoe de stichting HelleMonster is gaan heten. Thea: "De naam komt van Rinus Hellemons, PA0BFN. Hij had een idee om een tijdschrift te maken over alles dat met CW te maken heeft. Hij begon het blad Morsum Magnificat op 12 februari 1983. Toen Rinus overleed in 1987, werd het blad in Engeland voortgezet door Tony Smith, G4FAI, met wie Rinus al enkele jaren samenwerkte, en die het blad tot op heden in de Engelse versie uitgeeft. Enkele jaren geleden werd Morsum Magnificat in België opnieuw opgestart. De onderwerpkeus van dat blad was echter zo ruim, dat de inhoud niet meer op het oorspronkelijke blad van Rinus leek. Dat bestond uit kleine CW-schakelingen, oude verhalen, en verhalen over gewone zendamateurs. Omdat veel mensen ook graag een blad zagen in de oude stijl hebben we begin 2001 het initiatief genomen om zelf zo'n blad te uit te brengen. We hebben daarbij ook contact gehad met de weduwe van Rinus. We vroegen ons af hoe het blad zou moeten heten want het Belgische blad heeft de naam Morsum Magnificat laten registreren. Een derde blad van die naam was dus waarschijnlijk geen goed idee. Zij vertelde ons dat Rinus ooit een verbindingswagen had gehad, die hij het Hellemonster had genoemd. Het leek ons aardig om ons initiatief met die naam van Rinus te dopen. Zijn weduwe was het daar erg mee eens, het was helemaal in de stijl van Rinus om dat te doen."

Paul de Keizer (PA3AQL), penningmeester en beheerder van de radiowagen van HelleMonster 2 (klik = vergroting)

De verbindingswagen
  
"Toen we een tijdje bezig waren kregen we een mailtje van een abonnee die het verhaal over de auto van Rinus had gelezen. Hij schreef: 'Ik heb een verbindingswagen die jullie mogen hebben.' Daar waren wij natuurlijk erg blij mee. Maar die wagen kostte uiteraard wel het nodige om te onderhouden. En daarnaast doet de vraag zich op, op wiens naam hij moest komen. Om die reden hebben we toen een stichting opgericht waar de auto in is ondergebracht. Dat levert tevens een paar administratieve en belastingtechnische voordelen op. De kosten voor de wagen worden naar vermogen gedragen door de leden van het bestuur, maar ook door mensen die willen bijdragen. De auto rijdt op benzine, en gebruikt een liter daarvan voor iedere drie gereden kilometer en dat is dan nog maar een deel van de kosten."
  
  
Koninklijke Bibliotheek
  
"Het blad dat we uitgeven ziet er ook uit zoals Rinus dat had kunnen doen. We zijn er heel tevreden over, en we hebben doorgegeven aan de Koninklijke Bibliotheek dat we bezig waren om op deze manier de herinneringen aan morse levend te houden. Zij wilden het blad heel graag hebben vooral vanwege de verhalen uit het verleden die erin staan. Die rode draad zit er dus inderdaad altijd in: of het nu een verhaal is door een oude marconist, of het verhaal van een kennis van ons, die met zijn 80 meter-zender op de keukentafel aan het experimenteren was met alleen maar een snoertje als antenne. Wij konden dat hier in Zuid-Holland ontvangen, en hij viel zowat van zijn stoel toen hij prompt antwoord kreeg. Dat is natuurlijk ook het bijzondere van morse: er is niets voor nodig. Met heel weinig middelen, zoals je ziet in dit voorbeeld, met alleen maar een meetsnoertje en heel weinig vermogen kun je toch verbindingen maken."
"QRP (laag vermogen) werken is overigens geen doelstelling van ons. Een verbinding mag best een comfortabele verbinding zijn. Als het kan gebruik je weinig vermogen, maar op dit moment is er bijvoorbeeld veel storing op 80 meter, dus dan moet je wel wat meer vermogen maken. Die frequenties worden kennelijk allemaal aan vissers verhuurd om daar met telefonie te werken. Dat gebeurt dus regelmatig midden in het CW-bandje, waardoor er daar op dit moment heel veel lawaai is."

"Behalve de al genoemde verhalen, hebben we af en toe dingen als een zelfbouw seinsleutel, en niet te vergeten een rubriek 'sleutelklikken' met opmerkelijke dingen, grapjes of zaken die eigenlijk niet kunnen, zoals bijvoorbeeld een antenne die volgens de regels niet kan werken, maar die het toch blijkt te doen. Gewoon lekker leesbaar. Het belangrijkste is eigenlijk dat we morse een beetje ontdoen van het stoffige imago waar het de laatste jaren toch een beetje aan leed. Mensen die morse seinen, zijn opmerkelijk genoeg juist vaak mensen met een behoorlijk gevoel voor humor en zelfspot."

  
C-amateurs

"Hoe staat HelleMonster tegenover het afschaffen van de morse-verplichting?* "Dat vinden we prima. Uitstekend zelfs! We denken zelfs dat het zal bevorderen dat meer mensen gaan proberen om een eerste ervaring met morse op te doen. We hoorden pas dat een PE1 aan het roepen was, die schrok zo verschrikkelijk dat er iemand reageerde, dat hij halverwege afhaakte. Later kwam hij terug en hebben we de verbinding afgemaakt."

Interieur van de Unimog (foto: Stichting Hellemonster, klik = vergroting)

"Ik denk echt dat veel meer mensen het gaan proberen, want is zo leuk! Telefonie is op de kortegolf eigenlijk helemaal niet leuk. Dat komt omdat stations uit het buitenland vaak een enorm accent hebben, waardoor ze heel moeilijk te verstaan zijn. En het klinkt op SSB toch al niet zo vreselijk goed. Bij morse heb je daar totaal geen problemen mee. Ook niet bij de wat langere gesprekken. 3551 kHz is een beetje zo gegroeid als ragchew-frequentie van ons, en we maken daar inderdaad meestal een gezellig kletspraatje. Het zijn nooit standaard-QSO's."

"Een probleem dat er tegenwoordig wel vaak is, dat is dat mensen ons dikwijls vragen waar je morseles kunt krijgen. Wij zouden graag willen dat dat via de HF-banden zou gebeuren. Dat kan natuurlijk heel goed, nou het niet meer verplicht is. In clubverband, dat zou heel mooi zijn, zodat sommige mensen die in een buitengebied zitten er ook wat aan hebben. Maar misschien is het meer iets voor de grote verenigingen om dat op te pikken."

"Als je op HF wilt werken en je wilt de microfoon gebruiken, dan moet je dat natuurlijk ook zelf weten. Maar als een verbinding niet gaat, dan zul je het toch met de seinsleutel moeten doen. Je moet je daarbij niet laten afschrikken door die high-speed jongens die er soms ook zijn. Die willen beginners nog wel eens wegjagen. Wij dringen er steeds op aan dat mensen geduld moeten hebben als iemand een bepaalde snelheid niet kan bijbenen."

Seinsleutels, nog altijd gewoon op bijvoorbeeld radiomarkten te koop
(klik = vergroting)

"Het aardige van morse is eigenlijk ook dat je gewoon opnieuw leert lezen en schrijven. Het is geen nieuwe taal of zo die je leert, vind ik. Maar als je bedenkt dat je als mens geschreven tekst nog gewoon kunt ontcijferen, waarbij de letters uit allerlei ingewikkelde boogjes bestaan, dan moet het zeker kunnen als die letters alleen maar uit combinaties van punten en strepen bestaan. En als je er wat beter in wordt, dan ga je niet alleen de afzonderlijke letters herkennen, maar eerst de klank van de lettergrepen, en later die van de woorden. Het eerste woord dat ik zelf op die manier herkende was 'misschien' (-- .. ... ... -.-. .... .. . -). Dat had zo'n specifieke klank voor mij, dat ik dat er altijd meteen uit haalde. Maar hetzelfde heb je tegenwoordig ook met van die mobiele telefoons, die de letters SMS seinen, dat pik je er tussen allerlei andere geluiden ook zo uit. Doordat je het vaak doet, wordt je ook steeds beter in opnemen, en tegenwoordig sta ik wel eens in de keuken als ik met het eten bezig ben als Gerard met nog wat anderen verbinding maakt, een heel stuk verderop in het huis. Ondertussen kan ik die gesprekken gewoon uit mijn hoofd volgen, zonder nog iets op te schrijven. Zoiets lukt je met een telefoniegesprek toch absoluut niet!"

Meer informatie over het blad en over de stichting is te vinden op www.hellemonster.nl

Tekst en fotografie: John Piek

*Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd in najaar 2003. In december van dat jaar is het morse-examen afgeschaft.

vorige - home - volgende

Websites bij dit artikel:

www.hellemonster.nl
www.morsecode.dutch.nl